คันทรง ผักก้านตรง ใบและยอดอ่อนนำมารับประทานเป็นผัก ทั้งต้นมีสรรพคุณทางยา

คันทรง

ชื่ออื่นๆ : ผักหวานทะเล (ภาคกลาง) ก้านเถิง, ผักก้านเถิง (ภาคเหนือ) ก้านตรง ,ผักก้านตรง (ภาคอีสาน)
กะทรง , ทรง (ภาคใต้) เพลโพเด๊าะ (กะเหรี่ยง)

ต้นกำเนิด : ทวีปเอเชีย ประเทศไทยสามารถพบได้ทั่วทุกภาคของประเทศโดย เฉพาะภาคเหนือจะพบได้มากกว่าภาคอื่น และจะพบได้ตามที่รกร้างว่างเปล่าทั่วไป

ชื่อสามัญ :

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Colubrina asiatica (L.) Brongn.

ชื่อวงศ์ : Rhamnaceae

ลักษณะของคันทรง

ต้น  เป็นไม้พุ่มขนาดกลางหรือไม้พุ่มกึ่งเลื้อย ลำต้นตั้งตรงสูง 2-9 เมตร เปลือกต้นสีเขียวเข้มเป็นมัน มีรอยแตกเป็นร่องตื้น ถี่ ๆ และมีตาที่ทิ้งใบเป็นตุ่มห่างๆ โดยมักจะแตกกิ่งก้านมากตั้งแต่โคนต้นกิ่งก้านมีสีเขียวลักษณะเส้นกลม

ใบ ใบเป็นใบเดี่ยวแบบเรียงสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปหอกกว้าง รูปไข่กว้าง หรือรูปหัวใจ กว้างประมาณ 3-6 เซนติเมตรและยาวประมาณ 5-9 เซนติเมตร ส่วนปลายใบมีลักษณะเรียวแหลม โคนใบมนหยักเว้าคล้ายรูปหัวใจ ขอบใบหยักมนแกมจักเป็นฟันเลื่อย แผ่นใบบาง หลังใบเรียบเป็นมันมีสีเขียวเข้ม ส่วนท้องใบเรียบเป็นมันสีเขียวอ่อนกว่าหลังใบ มีขนที่เส้นใบ โดยมีเส้นใบ 3 เส้นออกจากโคนใบ ส่วนอีก 3-4 เส้นออกจากเส้นกลางใบ และมีก้านใบยาวประมาณ 1-1.5 เซนติเมตร

ดอก  ดอกออกเป็นช่อกระจุก ออกที่ซอกใบ ตามกิ่งก้าน โดยจะออกเรียงเป็นแถวเป็นช่อเล็ก ๆ มีขนาดยาว 1 เซนติเมตร ส่วนดอกย่อยมี8-14 ดอก/ช่อ ขนาดเล็ก ซึ่งมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 4-5 มิลลิเมตร กลีบดอกมี 5 กลีบรูปไข่กลับมีสีเหลืองแกมเขียว มีก้านดอกย่อยยาว 2-3 มิลลิเมตร สำหรับดอกย่อยจะประกอบด้วยดอกสมบูรณ์เพศ 2-3 ดอก และดอกตัวผู้หลายดอกเมล็ด ลักษณะแบน ขนาดเล็ก ประมาณ 4-6 มิลลิเมตร มีสีน้ำตาลเทา มี 3 เมล็ดใน 1 ผล

ผล  ผลเป็นผลเดี่ยว ลักษณะเป็นผลสดรูปทรงกลม ผิวเรียบเป็นมัน ปลายผลเว้าเข้าแบ่งออกเป็นพู 3 พูมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 0.5-0.6 เซนติเมตร ผลดิบมีสีเขียวและเมื่อสุกจะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล ภายในมีเมล็ดจำนวน 3 เมล็ด ที่ขั้วผลมีวงกลีบเลี้ยงสีเขียวติดอยู่ โดยผลจะเรียงห้อยลงเป็นแถวๆตามกิ่ง

การขยายพันธุ์ของคันทรง

การใช้เมล็ด และการปักชำลำต้น

ธาตุอาหารหลักที่คันทรงต้องการ

ประโยชน์ของคันทรง

• ใบอ่อนและยอดอ่อนนำมาลวกหรือ ใช้รับประทานสดๆ เป็นผักจิ้ม น้ำพริก เช่น น้ำพริกปลาร้า น้ำพริกตาแดง หรือใช้นำมาผัดกับน้ำมันหอย ใช้ทำแกงส้ม แกงเลียง นำมาใส่ในแกงแคร่วมกับผักอื่น ๆ นำใส่ในแกงขนุน ทำแกงผักคันทรงกุ้งสดก็ได้
• ผลใช้เป็นยาเบื่อปลา

สรรพคุณทางยาของคันทรง

• ราก รสฝาดเฝื่อน  แก้ร้อนในกระหายน้ำ  น้ำเหลืองเสีย แก้บวมโดยใช้รากมาฝนผสมน้ำมะพร้าวดื่ม
• ใบ ปรุงยาต้มทาบรรเทาอาการระคายเคืองที่ผิว และรักษาโรคผิวหนังบางชนิด
• เปลือกต้น รสฝาดเฝื่อน ต้มน้ำอาบแก้เม็ดผื่นคัน แก้บวมทั้งตัว เนื่องจากโรคไตหรือโรคหัวใจพิการ แก้น้ำเหลืองเสีย และเหน็บชา แก้เม็ดผื่นคัน
• ส่วนตำรายาพื้นบ้านอีสานใช้ ราก แก้บวม ตานขโมย (โรคพยาธิในเด็ก มีอาการซูบผอม อ่อนเพลีย เบื่ออาหาร อาจมีอาการท้องเสีย) ส่วนใน  ประเทศมาเลเซียใช้ ต้น แก้โรคกระเพาะอาหาร ใบ ช่วยเจริญอาหาร แก้อาการแพ้ ผื่นคัน โรคผิวหนังอักเสบ ฝี น้ำมันจากเมล็ด แก้ไข้ บรรเทาปวด  รักษาโรคข้อรูมาติก แก้อาการชา แก้ปวดตามตัว และศีรษะ

คุณค่าทางโภชนาการของคันทรง

การแปรรูปของคันทรง

แหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือ : http://www.bedo.or.th/lcdb/biodiversity/view.aspx?id=10763&SystemType=BEDO
www.flickr.com